Türkçe Basınç Altında PHET Simülasyonu HTML5 ile yazıldığı için hem bilgisayarlarda, hem tabletlerde, hem de akıllı telefonlarda çalışıyor.
Simülasyonu Başlat
Creative Commons (CC-BY) lisansıyla kullanılmıştır.
PhET Interactive Simulations
University of Colorado Boulder
https://phet.colorado.edu
Basınç Altında PHET Simülasyonu nasıl kullanılır?
Simülasyon açıldığında ekranın sol alt tarafında dört küçük pencere göreceksiniz. Bunlar simülasyonun farklı etkinlik basamakları. Sırasıyla inceleyelim.
Sıvı basıncı
Sıvı basıncının bağlı olduğu değişkenleri incelemek için ilk ekranı kullanıyoruz. Bu ekranın sağ üst köşesinde cetvel, çizgiler ve atmosfer seçenekleri bulunuyor. Bunları kullanarak cetveli görebilirsiniz, cetveli tutup sürükleyerek ekranda istediğiniz yere taşıyabilirsiniz. Çizgiler havuzdaki suyun derinliğini gösteren klavuzlar. Atmosfer “Var” ya da “Yok” seçebiliyorsunuz. “Var”ı seçerseniz basınç ölçümlerinize atmosfer basıncının etkisi de ekleniyor. “Yok”u seçerseniz atmosfersiz ortamda sadece sıvının basıncını ölçüyorsunuz. Araştırabileceğiniz bir soru “Atmosferin olması ya da olmaması sıvı basıncını nasıl etkiliyor?” olabilir.
Ekranın yine sağ üst köşesinde Atmosfer’in altında birimler seçenekleri var. Metrik, Atmosfer (atm) ya da İngiliz birimlerini seçebiliyorsunuz. İngiliz birimleriyle hiç uğraşmanıza gerek yok. Sadece metrik birimleri kullanın.
Ekranın sol orta kısmında basınç ölçer bulunuyor. Bunu farenizle (ya da tablet veya mobil cihazlarda parmağınızla) tutup sürükleyebiliyorsunuz. Basıncı ölçmek istediğiniz yerde bırakıyorsunuz, ölçüyor.
Ekranın sağ alt kısmında sıvının özkütlesi seçeneği bulunuyor. Benzin, su ve bal tanımlanmış, ama siz bu değerler arasında herhangi birini seçebiliyorsunuz. Bir başka araştırma sorunuz “sıvı basıncının sıvının özkütlesiyle ilişkisinin nasıl olduğu” olabilir.
Ekranın sağ en alt kısmında yer çekimi ivmesi seçeneği bulunuyor. Dünya, Mars ve Jüpiter tanımlanmış, ama siz bunların arasında herhangi bir değeri seçebiliyorsunuz. Yine bir başka araştırma sorunuz “Sıvı basıncı ile yer çekimi ivmesi arasındaki ilişki nasıldır?” olabilir.
Ekranın ortasındaki havuzda su birikiyor. Havuzun sol üstündeki büyük musluğun tapasını tıklarsanız havuza su doluyor. Havuzun sağ altındaki küçük musluğun tapasını tıklarsanız havuzdan su boşalıyor. Bu iki musluğu kullanarak havuzdaki su miktarını kontrol edebiliyorsunuz. Bir araştırma sorunuz da “sıvı basıncı ile sıvı yüksekliği arasındaki ilişki nasıldır?” olabilir. Cetveli kullanarak sıvı yüksekliğini ölçebilirsiniz.
Bu ekran şöyle görünebilir:
Atmosfer basıncı
Atmosfer “Var” seçeneğini seçip bir basınç ölçeri sıvının içine batırmadan yükseltirseniz basıncın değiştiğini göreceksiniz. Ama neden? Sorunun cevabını düşünün bakalım.
Bileşik kaplarda sıvı basıncı
Sol alttaki dört pencereden üstten ikincisine tıklarsanız bileşik kaplar karşınıza çıkacak. Bu ekranda bir önceki ekrandaki kontrol seçeneklerinin tamamı bulunuyor. Sadece havuzun şekli değişmiş. Araştırabileceğiniz bir soru “sıvı basıncının kabın şekli ile ilgisi var mıdır?” olabilir.
Örneğin, bu bileşik havuzda aynı derinlikte fakat havuzun farklı yerlerinde basınç ölçüldüğünde şöyle görülüyor.
Atmosferi “Var” seçsek ne değişirdi?
Pascal Prensibi – Sıvıların Dışarıdan Uygulanan Basıncı İletmesi
Üçüncü ekranda yine bileşik tuhaf şekilli bir kuyu var. Bu kuyunun özelliği sağ tarafına 250 kg ya da 500 kg kütleli cisimleri atabilmemiz. “Cismi atınca sıvının farklı yerlerinde basınca ne oluyor?”, bu soruyu araştırabilirsiniz. Bu ekranda şöyle görülüyor:
Özkütlesi bilinmeyen sıvı
Dördüncü ve son ekranda ise özkütlesini bilmediğiniz A, B ve C sıvılarının özkütlelerini bulmanız bekleniyor. Nasıl bulursunuz? Daha önceki ekranlardan öğrendiklerinizi kullanmalısınız. Bu ekran da şöyle görünüyor.
Şimdi bu simülasyonu keşfetmenin zamanı gelmedi mi?