Enerjinin korunumu yasası kapalı bir sistemde toplam enerji miktarının sabit kalacağını söyler. Kapalı sistem çevresinden yalıtılmış, çevresiyle etkileşmeyen, yani dış kuvvetlerin, özellikle de sürtünmenin olmadığı bir sistemdir. Kapalı sistemde çeşitli süreçler sonucunda enerji bir biçimden başka bir biçime dönüşebilir, ama sistemin toplam enerji miktarı hep aynı kalır. Potansiyel enerji kinetik enerjiye dönüşebilir ya da kinetik enerji potansiyel enerjiye dönüşebilir. Ancak iç enerji için durum farklıdır. Mekanik enerji iç enerjiye dönüşebilir, ama tersi olamaz, yani iç enerjinin mekanik enerjiye dönüşmesi mümkün değildir. Her halükarda sistemin toplam enerjisi değişmez, enerjinin korunumu sağlanır. Ama enerji dönüşümü gerçekleşir.
Aşağıdaki resim enerji dönüşümlerini özetliyor.
Enerji dönüşümleri örnekleri
Enerji yoktan var edilemez ve üretilemez; ayrıca yok edilemez ve tüketilemez. Günlük dilde enerji üretmek, fizik dilinde enerjiyi bir biçimden başka bir biçime dönüştürüp kullanılır hale getirmek demektir. Günlük dilde enerji tüketmek, fizik dilinde enerjinin artık iş yapmak için kullanılamayacak bir biçime dönüşmesi demektir. Aşağıdaki enerji dönüşümü örnekleri bu durumu açıklıyor:
- Fotovoltaik paneller güneş enerjisini elektrik enerjisine dönüştürür.
- Bitkiler güneş enerjisini fotosentezle kimyasal enerjiye dönüştürür.
- Besinlerdeki kimyasal enerji canlılarda kinetik enerjiye dönüştürülür. Bir atın koşabilmesinin nedeni yediği yemdeki kimyasal enerjinin dönüştürülmesidir.
- Benzindeki kimyasal enerji arabanın motorunda yakılır ve kinetik enerjiye dönüşür.
- Bir hız treni yokuşun tepesinden aşağı doğru inerken hızlanır. Potansiyel enerjisi kinetik enerjiye dönüşür.
Mekanik enerjinin korunumu
Kapalı ve sürtünmenin olmadığı bir sistemde mekanik enerji korunur. Yani her zaman sabittir, değişmez. Herhangi bir andaki mekanik enerjiyi bilirseniz, sistemin gelecek bir zamandaki enerjisini de bilirsiniz. Mekanik enerjinin ilk değeri son değerine eşit olur, yani değişim sıfıra eşittir.
∆ME = MEson – MEilk = 0
Bu nedenle de:
MEilk = MEson
Yani,
KEilk + PEilk = KEson + PEson olur.
Mekanik enerjinin korunması kinetik ve potansiyel enerjinin hiç değişmemesi demek değildir. Potansiyel enerji kinetik enerjiye dönüşebilir, ya da tam tersi olabilir. Önemli olan kinetik ve potansiyel enerji toplamının değişmiyor olmasıdır.
Aşağıdaki resimde kaykaycı bir rampada bir o yana bir bu yana kayıyor. Rampayla kaykay arasında sürtünme olmadığını varsayıyoruz. Resmin sol tarafındaki grafik bize kinetik (yeşil çubuk), potansiyel (mavi çubuk) ve toplam (sarı çubuk) enerjinin nasıl değiştiğini gösteriyor. Enerjinin korunumu ile ilgili bu resimdeki Enerji Kaykay Parkı PHET simülasyonuyla oynayabilirsiniz.
- Kaykaylı en yüksek noktaya geldiği zaman tüm mekanik enerjisi potansiyel enerjisine eşit oluyor. Bu noktada duruyor ve hareketinin yönü değişiyor.
- Kaykaylı rampanın en alt noktasına, yanı tam ortasına geldiği zaman, tüm mekanik enerjisi kinetik enerjisine eşit oluyor. Yerden yüksekliği hiç yok çünkü.
- En üst ve en alt noktaların aralarındaki tüm noktalarda kinetik enerji ile potansiyel enerjinin toplamı sabit kalıyor. Biri artıp diğeri azalıyor, ama toplamları değişmiyor. Hareketi boyunca potansiyel ve kinetik enerji birbirine dönüşüyor.
- Mekanik enerji (sarı çubuk) hiç değişmiyor, her zaman sabit.
Sürtünmenin ihmal edilebilecek kadar az olduğu durumlarda sarkaç gibi başka sistemlerde de mekanik enerji korunur. Sarkacın hareketi kaykaylının hareketine çok benzer.
Ayrıca yine sürtünmenin olmadığı bir ortamda havaya bir top atarsanız topun mekanik enerjisi havada kaldığı sürece korunur.
Mekanik enerjinin korunmadığı durumlar: Sürtünme
Sürtünmenin olduğu durumlarda mekanik enerji korunmaz. Çünkü sürtünme kuvveti mekanik enerjiyi iç enerjiye dönüştürür, sıcaklığı artırır. Cismin mekanik enerjisi azalır, iç enerjisi artar. Ancak hala kaykaylıyı ve rampayı bir kapalı sistem olarak alabiliriz. Bu durumda toplam enerji korunur, ama mekanik enerji korunmaz.
Yukarıdaki resimde kaykaylı bu kez sürtünmeli bir rampada kayıyor. Resmin sol tarafındaki grafik bize kinetik (yeşil çubuk), potansiyel (mavi çubuk), iç (turuncu) ve toplam (sarı çubuk) enerjinin nasıl değiştiğini gösteriyor.
- Kaykaylı hareketine ilk başladığında rampada en üst noktada ve toplam enerjisi potansiyel enerjisine eşit.
- Rampadan aşağı doğru kaydıkça kinetik enerjisi ve iç enerjisi artıyor, potansiyel enerjisi azalıyor.
- Rampanın diğer tarafında daha az yükselebiliyor. Her gidip gelişinde yüksekliği daha da azalıyor.
- Hızı da yavaşlıyor. Sonunda rampanın en alt noktasında, ortada duruyor.
- Hareket boyunca iç enerji hep artıyor. Sonunda toplam enerjiye eşit oluyor.
- Toplam enerji korunuyor, tüm enerji iç enerjiye dönüşüyor. Ama mekanik enerji korunmuyor. Sonunda ne kinetik ne potansiyel enerji kalıyor.
Gerçek dünyada her zaman sürtünme vardır. Bu nedenle aslında mekanik enerji hiç bir zaman korunmaz. Örneğin, bir topu havaya atarsanız hava sürtünmesi nedeniyle yavaşlar, kinetik enerjisi iç enerjiye dönüşür. Top yere çarpınca ses çıkar, enerjisinin bir kısmı ses enerjisine dönüşür. Bu nedenle yere düşen top bir dahaki sıçramalarında asla ilk çıktığı yüksekliğe erişemez.
Enerjinin Korunumu ve Dönüşümü ile İlgili Kazanımlar
9.4.3.1. Enerjinin bir biçimden diğer bir biçime (mekanik, ısı, ışık, ses gibi) dönüşümünde toplam enerjinin korunduğu çıkarımını yapar.
- Sürtünmeden dolayı enerjinin tamamının hedeflenen enerji biçimine dönüştürülemeyeceği vurgulanır.
- Enerji dönüşüm hesaplamalarına girilmez.
9.4.3.2. Canlıların besinlerden kazandıkları enerji ile günlük aktiviteler için harcadıkları enerjiyi karşılaştırır.
- Canlıların fiziksel anlamda iş yapmadan da enerji harcayabildikleri vurgulanır.
Beğendim
Ben yapılabileceğini iddia ediyorum, İç sistemle çalışan uçan bir ufo benzeri araç enerjinin korunumu yasaları nedeni ile yapılamaz mı. Size göre yapılamazsa lütfen ayrıntılı açıklar mısınız.
Entropiden dolayı yapılmaz. Daha sonra ayrıntılı bir yazı yazayım bu konuda.
Çok güzel ya bayıldım anlatım mükemmell
Evet yapılacak kardeşim. Mesela bir iletken elektriği iletirken aynı zamanda ısıyı da iletmek zorundadır diyen Franz kanunu çöpe atıldı. 2017 yılında bir iletkenin elektriği ilettiği ama ısıyı iletmediği keşfedildi. Bu iletken vanadyum dioksit denilen metal bir madde. Bu iletken ile ileride iletken teller yapılıp, motorlar sarılırsa, motorlardaki elektrik enerjisinin ısı enerjisine dönüşmesi tarih olacak. Çünkü bu madde ısınmıyor 🙂
Sürtünme dediğiniz şey de dünyada da sıfırlanmıyor ama yok denilecek kadar azaltılabiliyor.
[Alıntı] Uzayda bile yok denilecek kadar az bir sürtünme vardır. Sıfırlamak imkansızdır
bencede yapılabilir ama şuanki teknoloji ile çok zor
aslında çok basit şu an ki teknolojiyle alakası yok. sadece öğretilen kuramlar algılamamızı engelliyor. Sanki söyledikleri şeyler doğruymuş gibi bizi yönlendiriyor.
∆ME = MEson – MEilk = 0
Bu nedenle de:
MEilk = MEson
Yani,
KEilk + PEilk = KEson + PEson olur.
Ben burada tam olarak ne olduğunu anlamadım bu formülde mekanik enerjinin korunumunu mu buluyorsunuz lütfen yardımcı olun projem için çok önemli şimdiden teşekkür ederim.
Kendi kendine sonsuza dek çalışan devridaim makinaları da mümkün değil anlamına geliyor ama bu tamamen yanlış bir kuram. Bunun mümkün olduğunu yaptığım basit bir maketle ispatladım. Fizik okullarda öğretildiği gibi değil. Hepimizi kandırıyorlar.
Matematik olarak yoktan enerji üretilebileceğini gösterebilir misin ? Tabi ki hayır..Peki bu Nobel ödülü alan insanlar sizin düşündüğünüz şeyleri” kural bu” diye hiç sorgulamadıklarınımı sanıyorsunuz?
Mucizelere inanıyor musunuz ? Muhtemelen evet diyeceksiniz .
Fizik inanmak değil inanmamak üzerine şüphelenmek üzerinedir .
Bu konunun sonunda şüphelenilen şeyler sunlar : Negatif enerji,karanlik enerji ,karanlık madde, ancak bunlar hiç biri ölçümlenemedi hepsi matematik denklemlerinde evrenin çalışma sistemindeki anomalikleri açıklamak için yapılan iddialar .Yani sizin maketinizde dikkatinizden kaçan enerji kayıpları mutlaka var . Çünkü maddenin olduğu yerde ne karanlık madde ne anti madde var olabilir .Bu deneyi uzayda yaparsanız ilgi çekersiniz tam izole sistem olduğu için.
Arkadaşın dediği, mıknatıslarla yapılan bir düzenek galiba. Bu şekilde yine enerjinin korunumu kanununa takılırsın çünkü mıknatısların sonsuz enerjisi yoktur. içine depoladıkları enerji ile mıknatıslanırlar. Bir süre biterler ve yerlerine yeni mıknatıslar takman gerekir 🙂
Ama, Fakat Lakin…
Bir iletken, elektriği iletirken aynı zamanda ısıyı da iletmek zorundadır diyen Franz kanunu çöpe atıldı. 2017 yılında bir iletkenin, elektriği ilettiği ama ısıyı iletmediği ve ısınmadığı keşfedildi. Bu iletken vanadyum dioksit denilen bir madde. Bu iletken ile ileride teller yapılıp, motorlar sarılırsa, motorlardaki elektrik enerjisinin ısı enerjisine dönüşmesi tarih olacak gibi. Çünkü bu madde ısınmıyor ? Bununla birlikte elektrik enerjisinin tamamı, kayıpsız mekanik enerjiye çevrilebilecek demektir! Bunu da tekrar üretime katarak elektrik enerjisine çevirebiliriz. Sürtünmede tolere edilebilir. Lakin Nasanın dünyada, uzay şartlarında ki gibi sürtünmeyi sıfıra yakın indirdiği kapsülleri var.
Kuramın %100 doğru olmasını bekleyemezsin zaten. Tüm makine ve aletlerde sürtünmeden dolayı ısı kaybı olur.Ve enerji korunmaz . Ama burda ihmal söz konusu ki bu gerçekte mümkün değil .
Beğendim
güzel