Enerji nedir? Tanım, örnekler ve enerji çeşitleri

Enerji her yanımızdadır ve Evren enerjiden oluşur. Var olan her şeyin bir tür enerjisi vardır. Ama soyut bir kavram olduğu için tanımlaması zordur. Enerji nedir sorusunu kısaca iş yapabilme, ısıtabilme ya da aydınlatabilme yeteneği veya kapasitesi olarak yanıtlayabiliriz. Enerji tek başına bir varlık değildir, bir cismin ya da sistemin özelliğidir.

Türetilmiş bir büyüklüktür ve skalerdir. Birimi tıpkı işin birimi gibi joule (J)’dür.

Bir sistemden başka bir sisteme aktarılabilir. Enerji aktarımının ya da transferinin bir yolu iştir, başka bir yolu da ısıdır. Eğer sistem üzerinde çevre iş yaparsa sisteme enerji aktarır.

Kapalı bir sistemin içinde enerji bir biçimden başka bir biçime kayıp olmadan dönüşebilir. Örneğin, Evren kapalı bir sistemdir. Bu nedenle Evrende enerjinin toplam miktarı hiç değişmez; Evren var olduğundan beri enerjinin toplam miktarı hep aynı kalmıştır. Buna enerjinin korunumu kanunu denir. Bir olayın ya da sürecin başındaki enerjiyle sonundaki enerji aynı olmak zorundadır. Enerjinin korunumu bu nedenle olayları açıklamada ve tahmin etmede çok işe yarar. Enerji yaratılamaz ve yok edilemez; üretilemez ama biçim değiştirebilir, bir biçimden diğerine dönüşebilir. Örneğin, elektrik santrallerinde elektrik enerjisi üretilmez, doğal gaz yakılıp kimyasal enerjisi elektrik enerjisine dönüştürülür.

Enerji çeşitleri

Enerjinin farklı çeşitlerini farklı doğa olaylarında görürüz.

Kinetik enerji nedir?

Hareket eden bir cismin ya da sistemin hızından ve kütlesinden dolayı sahip olduğu enerji çeşididir. Bir cismin kinetik enerjiye sahip olabilmesinin tek yolu hareket ediyor olmasıdır. Duran bir cismin kinetik enerjisi yoktur. Örneğin, koşarken kinetik enerjiniz vardır, birine çarparsanız onun üstünde iş yaparsınız.

Potansiyel enerji nedir?

Bir cismin ya da sistemin konumundan dolayı sahip olduğu enerji çeşididir. Korunumlu kuvvetler potansiyel enerji depolanmasında neden olur. Korunumsuz kuvvetler için potansiyel enerji yoktur. Bir cismin potansiyel enerjisi olması için hareket etmesi şart değildir. En sık gördüğümüz yer çekimi potansiyel enerjisidir, bir cismin kütlesinden ve yerden yüksekliğinden dolayı sahip olduğu enerjidir. Örneğin, yerden yüksekte elinizde tuttuğunuz bir cam bardağın potansiyel enerjisi vardır. Bardağı elinizden bırakırsanız hareket etmeye başlar, yere düşer ve kırılabilir.

Mekanik enerji nedir?

Bir cismin ya da sistemin kinetik ve potansiyel enerjilerinin toplamıdır. Düz bir yolda ilerleyen bir arabanın mekanik enerjisi kinetik enerjisine eşittir. Dördüncü katta pencerede duran bir saksının mekanik enerjisi yalnızca potansiyel enerjisine eşittir. Yüksek bir uçurumdan attığınız bir taşın düşerken mekanik enerjisi, potansiyel ve kinetik enerjilerinin toplamına eşittir.

İç enerji nedir?

İç enerji bir sistemin içindeki atomların ya da moleküllerin rastgele hareketlerinden ve birbirleriyle yaptıkları bağlardan kaynaklanır. Buna sıklıkla termal enerji dendiği de olur. İç enerji sıcaklıkla ilişkilidir.

Nükleer enerji nedir?

Atom çekirdeğinin bölünmesi (fizyon) ya da iki atom çekirdeğinin birleşmesi sonucunda ortaya yüksek miktarda enerji açığa çıkar, buna nükleer enerji denir. Örneğin nükleer elektrik santralleri ve atom bombası fizyon ile çalışır. Güneş ise füzyon enerjisi ile ısı ve ışık yayar.

Elektrik enerjisi nedir?

Elektrik yüklerinin birbirini çekmesi, itmesi ya da hareket etmelerinden kaynaklanan enerji çeşididir. Evlerimizde kullandığımız elektrikli aletlerin tamamı elektrik enerjisini kullanır.

Kimyasal enerji nedir?

Moleküller arasındaki kimyasal bağların oluşması ve yıkılması arasındaki enerji farkından kaynaklanan enerji çeşididir. Arabaların yakıtları kimyasal enerjiye sahiptir, canlıların yedikleri besinler de.

Elektromanyetik Işınım (Işık) enerjisi nedir?

Elektromanyetik dalgalar (ışık da bir elektromanyetik dalgadır) enerji taşır. Güneş panelleri ışık enerjisini elektrik enerjisine dönüştürür. Benzer şekilde Güneş’in Dünya’yı ısıtması da yaydığı ışık enerjisinden dolayıdır.

Kütle enerjisi nedir?

Kütlesi olan her cismin içinde devasa miktarda enerji depolanmıştır. Ünlü E=mc² denklemi bunu ifade eder. Bir cismin durgunken sadece kütlesinden dolayı olan enerjisi, cismin kütlesiyle ışık hızının karesinin çarpımına eşittir.

Enerji ile ilgili Fizik dersi Kazanımları

9.4.1.1. İş, enerji ve güç kavramlarını birbirleriyle ilişkilendirir.

• İş ile enerji arasındaki ilişki kavramsal olarak verilir.

Enerji ile ilgili MEB ve EBA Kazanım Testleri

• 9. sınıf fizik enerji Test 13 (2018)