Fizik dersi Elektriksel Potansiyel Enerji ve Elektriksel Potansiyel LYS konularını mı merak ediyorsunuz? 11. sınıf Fizik dersinin Elektrik ve Manyetizma ünitesinin konularını ayrıntılı olarak inceledik.
ÖSYM, LYS’de Fizik sorularını müfredattan soruyor. 2017’de LYS sorularının tamamı müfredattan soruldu. 2017’de Elektriksel Potansiyel Enerji ve Elektriksel Potansiyel LYS konularından bir soru çıktı: Fizik testinin 17. sorusu üç noktasal yükün oluşturacağı elektriksel potansiyel enerji miktarını soruyordu. Yazının sonundaki kaynaklardan ÖSYM’nin websitesine gidip soru kitapçığını inceleyebilirsiniz.
Elektriksel Potansiyel Enerji ve Elektriksel Potansiyel LYS konularından hangilerinin sınavda çıkabileceğini belirlemek için Ortaöğretim Fizik dersi için Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) yayımladığı 2007 (11. ve 12. sınıflar için 2011), 2013 ve 2017 (Hem normal liseler hem fen liseleri için olanları) taradık. Elektriksel Potansiyel Enerji ve Elektriksel Potansiyel ile ilgili kazanımları belirledik. Kazanımları iyice okuyup, özetledik. İçerik analizimizin sonunda bir tablo çıkardık.
Analizimizi yaparken önemli varsayımlarımız oldu:
- 2017 yılı Fizik dersi öğretim programının 2017 – 2018 öğretim yılından itibaren 9. sınıflarda, 2018 – 2019’da 10. sınıflarda, 2019 – 2020’de 11. sınıflarda ve 2020 – 2021’de 12. sınıflarda uygulanmaya başlayacağını öngörüyoruz.
- Büyük ihtimalle 2021 yılına kadar mezun olacak öğrenciler 2013 yılı müfredatıyla öğrenim görecekleri için, ÖSYM’nin 2021’de dahil olmak üzere YGS ve LYS’de 2013 yılı müfredatını baz alacağını varsayıyoruz.
Elektriksel Potansiyel ve Enerji LYS Konuları Tablosu
Tabloda konu ve kavramlar bir yılın müfredatında varsa yeşil ve “1” olarak, yoksa kırmızı ve “0” olarak gösteriliyor. Bu tabloda tüm müfredatlarda ortak olan, sadece 2013 yılı müfredatında olan ve sadece 2017 müfredatında olan konu ve kavramları işaretledik.
- Siyah ve kalın yazılmış olanlar en çok dikkat etmeniz gerekenler, çünkü bunlar kapsam alanı içinde olduğu garanti olan kavramlar.
- Mavi ve kalın yazılanlar 2021 de dahil olmak üzere çıkabilecek konular. Bunlar 2013 müfredatında var 2017 müfredatında yok.
- Kırmızı ve kalın yazılanlar 2022’den itibaren çıkabileceğini düşündüğümüz konular. Bunlar 2017 müfredatıyla eklenenler.
Elektriksel Potansiyel ve Enerji 12. sınıf konusu olduğu için yalnızca LYS’de çıkıyor, YGS’de çıkmıyor. Elektrik yükleri ve Elektrostatik YGS ve LYS konuları burada. Elektrik devreleri YGS ve LYS konuları da burada.
Elektriksel Potansiyel ve Enerji LYS Konuları Listesi
- Elektriksel potansiyel enerji tanımı ve formülü
- Elektriksel potansiyel tanımı ve formülü
- Potansiyel fark (gerilim) tanımı ve formülü
- Elektriksel iş tanımı ve formülü
- Elektriksel potansiyel enerji, potansiyel, potansiyel fark ve iş ilişkisi
- Elektriksel potansiyel enerji ile kütle çekimi potansiyel enerjisi ilişkisi (2013)
- Noktasal yükler için matematiksel hesaplamalar var
- Eşpotansiyel yüzeyleri (2017)
Elektriksel Potansiyel ve Enerji LYS Konuları Kelime Bulutu
Elektriksel Potansiyel ve Enerji LYS Konuları kelime bulutunda elektriksel, potansiyel, enerji, alan, yük, fark, kuvvet ve kütle çekimi kelimelerinin sık kullanıldığı görülüyor. İlişkilendirir en sık kullanılan kazanım fiili olmuş, bu kavramların ilişkisine dikkat etmeniz gerektiğine işaret ediyor.
Elektriksel Potansiyel ve Enerji LYS Konuları Kazanımları
2017 – 11.2.2.1. Noktasal yükler için elektriksel potansiyel enerji, elektriksel potansiyel, elektriksel potansiyel farkı ve elektriksel iş kavramlarını açıklar.
- Kavramların günlük hayat örnekleri ile açıklanması sağlanır.
- Öğrencilerin, noktasal yüklerin bir noktada oluşturduğu Elektriksel Potansiyeli ve eş potansiyel yüzeylerini tanımlamaları sağlanır.
2017 – 11.2.2.2. Düzgün bir elektrik alan içinde iki nokta arasındaki potansiyel farkını hesaplar.
2017 – 11.2.2.3. Noktasal yükler için elektriksel potansiyel enerji, elektriksel potansiyel, elektriksel potansiyel farkı ve elektriksel iş ile ilgili hesaplamalar yapar.
2017 Fen Lisesi – 11.2.2.3. Elektriksel potansiyel enerji ile kütle çekim potansiyel enerjisini ilişkilendirir.
2013 – 11.2.2.1 Elektriksel potansiyel enerji, potansiyel, potansiyel fark ve iş kavramlarını açıklar ve birbirleri ile ilişkilendirir.
- Öğrencilerin kavramlar ile ilgili matematiksel modelleri incelemeleri sağlanır.
2013 – 11.2.2.2 Elektriksel potansiyel enerji ile gravitasyon potansiyel enerjisini birbirleri ile ilişkilendirir.
- Öğrencilerin deney yaparak ve simülasyonlar kullanarak kavramlar arasındaki ilişkileri sorgulamaları sağlanır.
2013 – 11.2.2.3 Elektriksel potansiyel enerji, potansiyel, potansiyel fark ve iş kavramlarını ile ilgili hesaplamalar yapar.
2007 – 10.3.1.6. Elektriksel potansiyel enerji ile potansiyel farkı (gerilim) arasındaki ilişkiyi açıklar.
- Elektriksel kuvvet ile kütle çekimi kuvveti arasındaki farklılıklar ve benzerlikleri karşılaştırır. Kütle çekimi potansiyel enerjisinin de elektriksel potansiyel enerji gibi tanımlanabileceği vurgulanır. Buradan hareketle kütle çekimi alanı da elektriksel alan gibi ifade edilebileceği vurgulanır. Bu süreçte bilim tarihindeki gelişim hatırlatılır.
- Elektriksel potansiyel enerjinin elektriksel alanda bir yükün konumundan dolayı sahip olduğu enerji (bir yükü sonsuzdan bulunduğu konuma getirmek için elektriksel kuvvetlere karşı yapılan iş), potansiyel farkının ise elektriksel alanda pozitif birim yükü bir noktadan başka bir noktaya götürmek için elektriksel kuvvetlere karşı yapılan iş olduğu vurgulanır. ∆V=∆U/q formülü kavramlar arasındaki ilişkiyi ifade etmek için verilir.
- Eş potansiyel çizgiler kavramı 10.3.1.2. kazanımı ile de ilişkilendirilerek verilir.
- “Potansiyel ve elektriksel alan arasında bir ilişki yoktur.”, “Potansiyel bir enerjidir.”, “Eş potansiyel eşit alan veya sabit alan anlamına gelir.”, “Yüksek gerilim kendi başına tehlikelidir.”, “Eş potansiyel çizgileri üzerinde bir yükü hareket ettirmek için iş yapılır.” (Kavram yanılgısı)
2007 – 10.3.1.7. Yüklü iki iletken levha arasındaki elektriksel alan ile potansiyel farkı arasındaki ilişkiyi yorumlar.
- Formüller, kavramlar arasındaki ilişkiyi vurgulamak için verilir. Ancak basit matematiksel işlemleri içeren sorular çözülür. Formüllerde yer alan r’ nin iki cismin yük merkezleri arasındaki uzaklığı olduğu ve cisimlerin noktasal kabul edildiği vurgulanır. Elektriksel kuvvetin bir etki-tepki çifti olduğu vurgulanır.
- Yüklü parçacıkların düzgün bir elektriksel alandaki hareketi ile ilgili olarak elektriksel alana paralel ve dik girmesi durumundaki hareketi formüllere ve hesaplamalara girmeden günlük yaşamdan örneklerle incelenir.
- “Potansiyel ve elektriksel alan arasında bir ilişki yoktur.”, “Potansiyel bir enerjidir.”, “Eş potansiyel eşit alan veya sabit alan anlamına gelir.”, “Yüksek gerilim kendi başına tehlikelidir.”, “Eş potansiyel çizgileri üzerinde bir yükü hareket ettirmek için iş yapılır.” (Kavram yanılgısı)
Kaynaklar
- 2017 YGS Temel Soru Kitapçığı, ÖSYM (http://www.osym.gov.tr/TR,13018/2017-ygs-temel-soru-kitapcigi-ve-cevap-anahtari.html)
- 2017 LYS Fen Bilimleri Soru Kitapçığı, ÖSYM (http://www.osym.gov.tr/TR,13193/2017—lys-soru-kitapciklari-ve-cevap-anahtarlari.html)
- 2017 Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, MEB (http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=174)
- 2017 Ortaöğretim Fen Lisesi Fizik Dersi Öğretim Programı, MEB (http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=199)
- 2013 Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, MEB (http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=217)
- 2007 Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, 9. sınıf, MEB (http://ogm.meb.gov.tr/belgeler/fizik9.pdf)
- 2007 (2011) Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, 12. sınıf, MEB (http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=68)