Referans noktası
Bir cismin hareketini tanımlamak için kullanılan, cismin konumunu belirmek için seçilen noktaya referans noktası denir.
Hareket edip etmediğinizi nasıl anlarsınız? Belli bir zaman aralığında yer değiştirmeniz, yani konumunuzun değişmesi gerekir. Peki nerede olduğunuzu nasıl bilirsiniz? Konumunuzu tanımlayabilmeniz için nerede olduğunuzu başka bir noktaya göre belirtmeniz şarttır. Karanlık bir odada nerede olduğunuzu bilemezsiniz, ama ışıklar açılınca kapının yanında ya da odanın ortasında olduğunuzu söyleyebilirsiniz. Kapı ya da odanın ortasını referans noktası olarak aldığınızda artık konumunuzu tam olarak belirleyebilirsiniz. Nereyi referans noktası olarak seçtiğiniz tamamen size kalmıştır, önemli olan bir kez seçtikten sonra hep aynı referans noktasını kullanmaktır.
Hareketin Göreliği
Seçilen bir referans noktasına göre bir cisim duruyor olabilir. Ama aynı cisim seçilen başka bir referans noktasına göre hareket ediyor olabilir. Seçtiğiniz referans noktasına göre bir cismin hareket durumunun yani hızının değişmesine hareketin göreliği denir.
Otobüste yolculuk ettiğinizi hayal edin, koltuğunuzda oturuyorsunuz. Otobüs giderken eğer siz referans noktanızı otobüsün ön camı olarak seçerseniz, konumunuz değişmez. Otobüsün ön camıyla sizin koltuğunuzun arasındaki mesafe aynı kalır. Bu nedenle hareket etmiyorum diye düşünürsünüz. Kalkıp otobüsün önüne doğru yürürseniz, ön cama olan mesafeniz kısalır yani bu sefer hareket edersiniz.
Şimdi bir de duraktaki bir kişinin gözünden otobüste koltukta oturan size bakalım. Duraktaki kişi referans noktası olarak durağı seçmiş olsun. Otobüsle birlikte içinde sizin de hareket ettiğiniz sonucuna varacaktır. Çünkü hem otobüs hem de siz duraktan uzaklaşıyorsunuz, konumunuz değişiyor.
Hareket her zaman görelidir. Bu iddianın çok önemli sonuçları var. Örneğin, aslında hiç bir şey mutlak olarak durgun halde değildir. Hareket eden bir referans noktasına göre, her şey hareket eder. Otobüs giderken dışarı baktığınızda her şeyin geriye doğru hareket ettiğini fark etmiş olmalısınız.
Son olarak bir soru soralım: Güneş mi hareket ediyor Dünya mı? Cevabı nereden baktığınıza göre değişir. Dünyadan gözlemlediğimizde Güneş’in doğduğunu gökyüzünde yükseldiğini ve battığını görüyoruz, Güneş hareket ediyor gibi görünüyor. Ama Dünya’nın dışındaki çok uzak bir noktayı referans olarak seçip oradan baksaydık Dünya’nın Güneş’in etrafında dönme hareketi yaptığını görürdük.
En önemli sonucumuz: Hareket, “nereye göre?” sorusundan ayrılamaz.
Referans noktası ve Hareketin Göreliği ile ilgili Kazanımlar
9.3.1.1. Bir cismin hareketini farklı referans noktalarına göre açıklar.
- Gözlemlerle hareketin göreceli olduğu çıkarımının yapılması sağlanır.
Gayet güzel bir anlatım. Fizik dersi için bunlar çok iyi oluyor. Teşekkürler.
Açıklayıcı ve net bir anlatım gerçekten de bu konuyu anlamamızı kolaylaştırdığını düşünüyorum.