Fizik dersi Tork ve Denge LYS konularını merak mı ediyorsunuz? 11. sınıf Fizik dersinin Kuvvet ve Hareket ünitesinin konularını ayrıntılı olarak inceledik.
ÖSYM, YGS’de ve LYS’de Fizik sorularını müfredattan soruyor. 2017’de YGS ve LYS sorularının tamamı müfredattan soruldu. Bazı sorular birden fazla konu ya da kazanımdan geldi, ama öğretim programı dışından soru çıkmadı.
2017’de Tork ve Denge LYS konularından iki soru vardı:
- LYS fizik testinin 15. sorusu kütle ve ağırlık merkezi arasındaki farkın sebeplerini ve sonuçlarını soruyordu.
- Fizik testinin 21. sorusu dönen cisimlerin hareketini açıklamakta kullanılan tork kavramının vektörel olup olmadığını soruyordu.
Yazının sonundaki kaynaklardan ÖSYM’nin websitesine gidip soru kitapçığını inceleyebilirsiniz.
Tork ve Denge LYS konularından hangilerinin sınavda çıkabileceğini belirlemek için Ortaöğretim Fizik dersi için Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) yayımladığı 2007 (11. ve 12. sınıflar için 2011), 2013 ve 2017 (Hem normal liseler hem fen liseleri için olanları) taradık. Tork ve Denge ile ilgili kazanımları belirledik. Kazanımları iyice okuyup, özetledik. İçerik analizimizin sonunda bir tablo çıkardık.
Analizimizi yaparken önemli varsayımlarımız oldu:
- 2017 yılı Fizik dersi öğretim programının 2017 – 2018 öğretim yılından itibaren 9. sınıflarda, 2018 – 2019’da 10. sınıflarda, 2019 – 2020’de 11. sınıflarda ve 2020 – 2021’de 12. sınıflarda uygulanmaya başlayacağını öngörüyoruz.
- Büyük ihtimalle 2021 yılına kadar mezun olacak öğrenciler 2013 yılı müfredatıyla öğrenim görecekleri için, ÖSYM’nin 2021’de dahil olmak üzere YGS ve LYS’de 2013 yılı müfredatını baz alacağını varsayıyoruz.
Tork ve Denge LYS Konuları Tablosu
Tabloda konu ve kavramlar bir yılın müfredatında varsa yeşil ve “1” olarak, yoksa kırmızı ve “0” olarak gösteriliyor. Bu tabloda tüm müfredatlarda ortak olan, sadece 2013 yılı müfredatında olan ve sadece 2017 müfredatında olan konu ve kavramları işaretledik.
- Siyah ve kalın yazılmış olanlar en çok dikkat etmeniz gerekenler, çünkü bunlar kapsam alanı içinde olduğu garanti olan kavramlar.
- Siyah ve normal yazılanlar açıkça bu konulara girilmez denilen kazanımlar. Bunların çıkacağını düşünmüyoruz.
Tork, denge, denge şartları ve basit makineler 11. sınıf konusu olduğu için yalnıca LYS’de çıkıyor, YGS’de çıkmıyor.
Tork ve Denge LYS Konuları Listesi
Tork LYS Konuları
- Tork (kuvvet momenti) tanımı, formülü ve vektörünün yönü
- Tork ile ilgili matematiksel hesaplamalar
- Tork ile ilgili günlük yaşamdan örnekler
Denge ve Denge Şartları LYS Konuları
- Denge tanımı
- Denge şartları: Net kuvvet ve net tork sıfır
- Kütle merkezi tanımı ve hesaplamaları
- Ağırlık merkezi tanımı ve hesaplamaları
- Kütle merkezi ve ağırlık merkezi arasındaki fark
- Kararlı ve kararsız denge ayrımı yok
Basit Makineler LYS Konuları
- Basit makinelerin işlevleri
- Denge koşullarının basit makinelere uygulanması
- Kaldıraç
- Sabit ve hareketli makara
- Planga
- Eğik düzlem
- Vida
- Çıkrık
- Çark
- Kasnak
- Basit makinelerde verim hesaplamaları var
- İkiden fazla basit makinenin bir arada olduğu sistemlerle ilgili matematiksel hesaplamalar yok
Tork ve Denge LYS Konuları Kelime Bulutu
Tork ve Denge LYS Konuları kelime bulutu tork, denge, kütle, ağırlık, merkezi, basit, makine, günlük, hayat, kullanılan, cisim ve kuvvet kelimelerinin en sık geçen sözükler olduğunu gösteriyor. Açıklar ve analiz eder de en sık kullanılan kazanım fiilleri.
Tork ve Denge LYS Konuları Kazanımları
Tork LYS Konuları Kazanımları
2017 – 11.1.8.1. Tork kavramını açıklar.
- Torkun yönünü belirlemek için sağ el kuralı verilir.
2017 – 11.1.8.2. Torkun bağlı olduğu değişkenleri analiz eder.
- Öğrencilerin deney yaparak veya simülasyonlar kullanarak torkun bağlı olduğu değişkenler ile ilgili sonuçlar çıkarmaları sağlanır.
- Öğrencilerin tork ile ilgili günlük hayattan problem durumları bulmaları ve bunlar için çözüm yolları üretmeleri sağlanır.
2017 – 11.1.8.3. Tork ile ilgili hesaplamalar yapar.
2013 – 11.1.8.1 Kuvvetin etkisinden yola çıkarak torku (kuvvet momentini) açıklar ve örnekler verir.
2013 – 11.1.8.2 Torkun bağlı olduğu değişkenleri analiz eder ve tork vektörünün yönünü belirler.
- Öğrencilerin deney yaparak ve simülasyonlar kullanarak torkun bağlı olduğu değişkenler ile ilgili sonuçlar çıkarmaları sağlanır.
2013 – 11.1.8.3 Tork kavramı ile ilgili günlük hayattan problem durumları ortaya koyar ve çözüm yolları üretir.
2007 – 11.2.3.1. Torkun (kuvvet momentinin) nelere bağlı olduğunu deneyerek gösterir.
- Kuvvet momenti ve tork benzer kavramlar olup bu ders kapsamında aynı sınırlılıkta ve aynı anlamda kullanılır.
- Tork vektörünün, uygulanan kuvvetin ve kuvvet kolunun oluşturduğu düzleme daima dik olduğu, vektörel çarpım sonucu elde edildiği ve yönünün sağ el kuralına göre bulunabileceği vurgulanır. Torkun yönü ile cismin dönme yönünün farklı olduğu vurgulanır.
2007 – 11.2.3.2. Tork kavramının günlük yaşamdaki uygulamaları ile ilgili problemler çözer.
- Kuvvet momentinin, cismin eylemsizlik momenti ve açısal ivmeye bağlılığına girilmez.
- “Bir cisme etki eden her kuvvet dönmeye sebep olur”. (Kavram yanılgısı)
Denge ve Denge Şartları LYS Konuları Kazanımları
2017 – 11.1.9.1. Cisimlerin denge şartlarını açıklar.
2017 – 11.1.9.2. Kütle merkezi ve ağırlık merkezi kavramlarını açıklar.
- Kütle ve ağırlık merkezi kavramlarının farklı olduğu durumlara değinilir.
2017 – 11.1.9.3. Kütle merkezi ve ağırlık merkezi ile ilgili hesaplamalar yapar.
2013 – 11.1.9.1 Cisimlerin denge durumunu analiz eder.
2013 – 11.1.9.2 Kuvvetlerin dengesi ile ilgili günlük hayattan problem durumları ortaya koyar ve çözüm yolları üretir.
2013 – 11.1.9.3 Cisimlerin kütle ve ağırlık merkezlerinin yerini karşılaştırır.
- Kütle ve ağırlık merkezlerinin birbirlerinin yerine kullanılamayacağı durumlar vurgulanır.
- Öğrencilerin günlük hayattaki cisimlerin kütle ve ağırlık merkezlerinin yerlerini hesaplamaları sağlanır.
2007 – 11.2.5.1. Bir cismin dengede olması için gerekli şartları belirtir.
- Denge koşulları ile ilgili matematiksel bağıntılar (Lami teoremi – Stevin bağıntısı da dahil) verilir.
2007 – 11.2.5.2. Denge koşullarından yararlanarak bir cismin kütle merkezini gösterir.
- “Kütle merkezi ile ağırlık merkezi aynı anlamdadır.” (Kavram yanılgısı)
- Kütle çekimi ivmesi düzgün olduğu sürece bir cisim için kütle ve ağırlık merkezlerinin aynı kabul edilebileceği vurgulanır. Kütle merkezi, analitik yaklaşımla ve denge şartlarından yararlanarak bulunur. Bardak, kibrit çöpü, kaşık ve çatal gibi cisimlerden oluşan ilginç denge aktiviteleri yaptırılır veya incelenir.
2007 – 11.2.5.3. Duran cisim veya sistemlerin kararlı ve kararsız denge durumlarını örneklerle açıklar.
- Bir cismin kararlı denge ve kararsız denge durumunu yer ile temas noktasına göre sahip olduğu potansiyel enerji ve cismin taban alanı ile ilişkilendirilerek açıklanır. Çevremizdeki cisimlerin kararlı denge durumunda bulunmalarının güvenliğimiz açısından önemi vurgulanır. Duvara yakın ve dik konumda duran boyları farklı iki kişiden hangisinin elleriyle ayaklarının baş parmaklarına daha kolay değebileceği, kütle merkezleri dikkate alınarak tartışılır.
Basit Makineler LYS Konuları Kazanımları
2017 – 11.1.10.1. Günlük hayatta kullanılan basit makinelerin işlevlerini açıklar.
- Kaldıraç, sabit ve hareketli makara, palanga, eğik düzlem, vida, çıkrık, çark ve kasnak ile sınırlı kalınır.
2017 – 11.1.10.2. Basit makineler ile ilgili hesaplamalar yapar.
- Basit makinelerde verim ile ilgili hesaplamalar yapılması sağlanır.
- Hesaplamaların günlük hayatta kullanılan basit makine örnekleri (anahtar gibi) üzerinden yapılması sağlanır.
- İkiden fazla basit makinenin bir arada olduğu sistemlerle ilgili matematiksel hesaplamalara girilmez.
2017 – 11.1.10.3. Hayatı kolaylaştırmak amacıyla basit makinelerden oluşan güvenli bir sistem tasarlar.
- Atık malzeme ve bilişim teknolojilerinden yararlanmaları için teşvik edilmelidir.
- Basit makine sistemlerinin kullanıldığı alanlarda iş sağlığı ve güvenliğini arttırıcı tedbirlere yönelik araştırma yapılması sağlanır.
- Yapılan özgün tasarımlara patent alınabileceği vurgulanarak öğrenciler, proje yarışmalarına katılmaları konusunda teşvik edilmelidir.
2013 – 11.1.9.4 Günlük hayatta kullanılan basit makinelerin işlevlerini açıklar.
- Basit makinelerin kaldıraç, basit makara, palanga, eğik düzlem, vida, çıkrık, çark ve kasnak ile sınırlı kalınır.
2013 – 11.1.9.5 Denge koşullarını günlük hayatta kullanılan basit makinelere uygular ve verim hesabı yapar.
2013 – 11.1.9.6 Günlük hayattaki bir problemi çözebilecek basit makine tasarlar ve yapar.
2007 – 11.2.5.4. Denge koşullarını basit makinelere uygular.
- Eşit kollu terazideki binici problemleri ile basit makinelerden kaldıraç, sabit ve hareketli makaralar, palangalar, eğik düzlem, çıkrık ve vidaya yer verilir.
Kaynaklar
- 2017 YGS Temel Soru Kitapçığı, ÖSYM (http://www.osym.gov.tr/TR,13018/2017-ygs-temel-soru-kitapcigi-ve-cevap-anahtari.html)
- 2017 LYS Fen Bilimleri Soru Kitapçığı, ÖSYM (http://www.osym.gov.tr/TR,13193/2017—lys-soru-kitapciklari-ve-cevap-anahtarlari.html)
- 2017 Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, MEB (http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=174)
- 2017 Ortaöğretim Fen Lisesi Fizik Dersi Öğretim Programı, MEB (http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=199)
- 2013 Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, MEB (http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=217)
- 2007 Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, 9. sınıf, MEB (http://ogm.meb.gov.tr/belgeler/fizik9.pdf)
- 2007 (2011) Ortaöğretim Fizik Dersi Öğretim Programı, 12. sınıf, MEB (http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx?islem=1&kno=68)